Συναισθηματικός εκβιασμός: Μια υπέροχη ιστορία συμμόρφωσης και υποταγής.

Γράφει: Ο Γεράσιμος Σαλτός, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής

Οι άνθρωποι γενικώς, μισούν τους εκβιαστές, αλλά απ'  την άλλη, είναι σύνηθες -συνειδητά ή ασυνείδητα- να  εκβιάζουν και οι ίδιοι,  προς επίτευξη του σκοπού τους.  

Υπό αυτή  τη συνθήκη, "εκβιάζοντες" και "εκβιαζόμενοι", λειτουργούν με το ίδιο σκεπτικό.

Η φιλοσοφία του εκβιασμού είναι απλή:

Εκμεταλεύομαι μια κατάσταση ή ένα συναίσθημα (π.χ. φόβος) προς όφελός μου, προάγοντας το "εγώ" μου και τα "θέλω" μου, μέχρι του  σημείου, να  κυριαρχήσω  πάνω στον άλλον και -ποικιλοτρόπως- να τον καθυποτάξω.  Κι αυτό γίνεται σ' όλες τις μορφές των δισπροσωπικών συναλλαγών και σχέσεων, όπως και στις ευρύτερα κοινωνικές.

Ένα απ' τα είδη εκβιασμού,  είναι και ο "συναισθηματικός εκβιασμός", ο οποίος περιγράφεται ως μια μορφή χειρισμού, όπου κάποιος χρησιμοποιεί τα συναισθήματά σου για να ελέγξει τη συμπεριφορά σου ή για να σε πείσει να δεις τα πράγματα με τη δική του οπτική. (Dr. Suzan Forward, 1997).

Τα στάδια που εξελίσσεται αυτός ο τύπος εκβιασμού, είναι τα παρακάτω: 1. Απαίτηση, 2. Αντίσταση, 3.Πίεση, 4.Απειλές,5. Συμμόρφωση και 6. Επανάληψη. 

Ο εκβιαστής δηλώνει άμμεσα ή έμμεσα -υπό μορφή απαίτησης- ότι δεν πρέπει να κάνεις κάτι που συνήθιζες να κάνεις. π.χ. «Μη ξαναβγείς με την τάδε, γιατί δεν σου κάνει καλό».  Εσύ δεν θέλεις και αρνείσαι να κάνεις αυτό που σου λέει,  οπότε, ξεκινούν οι "επιθέσεις"’. 

Με επίμονο τρόπο, θα σε πιέζει να εκπληρώσεις τις δικές του απαιτήσεις και θα το προσπαθεί, με διάφορους μεθόδους (θυματοποίηση, επίκριση/ υποτίμηση, κ.α).  

 

Αν δει ότι δεν τα καταφέρνει, θα αρχίσει τις απειλές. π.χ «Αν βγεις από το σπίτι, θα σε τιμωρήσω πολύ σκληρά» (άμεση απειλή) ή «Αν δεν κοιμηθείς απόψε μαζί μου, τότε κάποια άλλη θα είναι η τυχερή, που με παρακαλάει κιόλας!».(έμμεση απειλή).  

Μετά από τις συνεχείς πιέσεις και απειλές, ενδοβάλλοντάς σου, το φόβο της απόρριψης, της εγκατάλειψης ή της τιμωρίας, αποδυναμωμένος συμμορφώνεσαι/υποτάσσεσαι στην επιθυμία του, τότε αυτός φανερά ικανοποιημένος, που επέβαλε το «θέλω» του, σου δείχνει ιδιαίτερη ευγένεια, καλωσύνη και τρυφερότητα- τουλάχιστον για ένα διάστημα. 

 

Αφού με τα πολλά, παραδέχτηκες την «ήττα» σου και παραδόθηκες στις «ορέξεις» του, από εκεί και πέρα ο ‘’εκβιαστής’’ θα γνωρίζει τα «κουμπιά» σου(ευαίσθητα σημεία) και θα επαναλαμβάνει τη χειριστική συμπεριφορά του,  με τον ίδιο τρόπο και στο μέλλον.

Ήδη (χωρίς να το αντιληφθείς;) έχεις πέσει «θύμα» του «συναισθηματικού εκβιασμού», όπου σιγά-σιγά συνηθίζεις σ' αυτή την κατάσταση κι όπως μας λέει ο Αριστοτέλης, το έθος (συνήθεια) παράγει αξίες, μόνο που σ’ αυτή την περίπτωση η «αξία» που παρήχθη,  είναι η  ανάγκη σου για συμμόρφωση και  «υποταγή».

Ένας συναισθηματικός εκβιαστής -συνήθως- σχεδιάζει τον τρόπο προσεγγίσεως  και πειθούς, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές ή  συνδυασμό τακτικών, για να καθυποτάξει, το προς επιρροή υποκείμενό του.

Για να δούμε, κάποια απ' τα πρόσωπα που  μπορεί να δείξει ένας συναισθηματικά  "εκβιαστής"1:

      –Τιμωρός :   Θα σου  πει τι θέλει  και ύστερα θα τονίσει αυστηρά, τι θα συμβεί, αν δεν συμμορφωθείς.

       –Αυτοτιμωρός:   Σου  γνωστοποιεί πόσο θα τον πληγώσει η άρνησή σου – «Αν δεν με συγχωρέσεις, εγώ θα αυτοκτονήσω» (Κρατάει στα χέρια του κι ένα κουτί χάπια ή ένα πιστόλι -με το δάκτυλο στην σκανδάλη- κολλημένο στον κροταφό του)

     –Ο κατακερματισμένος/πληγωμένος ψυχικά -αυτός που υποφέρει:   Θα υποκριθεί ότι έχει καταρρεύσει, δεν θα μιλά ή  θα δείξει τη δυσαρέσκειά του, μέσω θλίψης, πόνου, σπαραγμού και δυσφορίας.

     –Ο κόλαξ:  Απαιτεί/εκβιάζει  με τέτοιο τρόπο,  που να φαίνεται  είτε ότι  ενδιαφέρεται για σένα  είτε ως ευγενική χειρονομία. Αρχίζει με κολακευτικά λόγια προς το πρόσωπό σου, συνεχίζει με "επιθέσεις" φιλίας και αγάπης και αμέσως μετά, σου ζητά κάτι με τέτοιο τρόπο  όμως,  που να νιώθεις ότι του είσαι υπόχρεος -για τα καλά του λόγια- και πρέπει να ικανοποιήσεις -πάση θυσία- την επιθυμία του.

Κάποιοι άνθρωποι μαθαίνουν τακτικές εκβιασμού από τα πρώιμα χρόνια της ανάπτυξής τους (γονείς, αδέρφια, τροφοί, κ.α) καθώς και αργότερα από συντρόφους, συνεργάτες, κοινωνικές δομές, κ.λ.π. (ασυνείδητη μάθηση).

Αυτές οι συμπεριφορές γίνονται "συνήθεια" για την ικανοποίηση των "θέλω" τους.  Όμως, υπάρχουν κι αυτοί που συνειδητά χρησιμοποιούν συναισθηματικό εκβιασμό.

Το πως να προφυλαχθείς απ' όλο αυτό το "συφερτό" εκβιαστών , είναι πράγματι μεγάλο ζήτημα, γιατί συχνά δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμο (ανιχνεύσιμο) διότι επενδύεται  και με την "τέχνη της πειθούς". (Ρητορική, Αριστοτέλης)2.

Την "τέχνη της πειθούς", χρησιμοποιούν κυρίως και οι πολιτικοί -από αρχαιοτάτων ετών-  για να πείσουν το ακροατήριο,  για "κάτι" που δεν είναι "κάτι",  αλλά θα πρέπει να  το πείσουν ότι είναι. 

Και το "ακροατήριο" πείθεται, όταν ο "ρήτωρ" γνωρίζει άριστα, τρία πράγματα:

-Να χρησιμοποιεί τον ΛΟΓΟ (με το να αποδεικνύει ή να φαίνεται ότι αποδεικνύει κάτι), 

-Να δείχνει ΗΘΟΣ (πιστεύουμε περισσότερο και ταχύτερα τους έντιμους και αξιόπιστους) και 

-Να δημιουργεί το ΠΑΘΟΣ στο ακροατήριο (συναισθηματικός επηρεασμός απ' τον λόγο, λύπη/χαρά, αγάπη/μίσος, φόβος/τόλμη, υποταγή/αντίσταση, κ.α).

Πάντως, σε μια πιο εξελιγμένη μορφή, η "Τέχνη της Πειθούς", μεταλλάχθηκε,  στην ευρέως,  γνωστή σε όλους μας "Προπαγάνδα".

Που παρότι γνωστή, δεν περνάει  σχεδόν από  κανενός το μυαλό, ότι τις περισσότερες φορές, καθώς χειροκροτείς, διασκεδάζεις, χαίρεσαι, ερωτεύεσαι ή ερωτοτροπείς,  απολαμβάνεις  ή ακούς -εναγωνίως- τα νέα  του πλανήτη, προπαγανδίζουν -ανελέητα- εις βάρος σου.

       Να είστε πάντα υγιείς, δυνατοί και εμπνευσμένοι...Καλό μήνα!

Βιβλιογραφία

1. Dr. Susan Forward (Μεταφρ:Ε. Ιωαννίδου).,«Toxic Parents», Εκδόσεις Λύχνος,1992.

2. Αριστοτέλη, Ρητορική Α΄ 2.3-6 (1356 a1-1356 a20),[πηγή: Δ. Λυπουρλής, Αριστοτέλης. Ρητορική Βιβλίο Πρώτο. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια, Ζήτρος 2002].