Πως βιώνουν τα παιδιά το θάνατο του γονιού τους; (Μέρος 1ο)

           

          Η απώλεια ενός φίλου αυτές τις ημέρες, που εντελώς ξαφνικά (όπως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις), έφυγε απ’ τη ζωή, στάθηκε η αφορμή γι' αυτό το άρθρο και συγκεκριμένα η ερώτηση που δέχτηκα απ’ τη σύζυγο, εάν το 5χρονο παιδί της θα έπρεπε να παρευρίσκεται στην τελετή.

Αναρωτιόνταν αν θα ήταν καλλίτερα να μην το κοινοποιήσει ακόμη στο γυιό της και να του αποκρύψει το γεγονός, προσωρινά, λέγοντας κάποιο ψέμα (τάχα πως έφυγε για επαγγελματικό ταξίδι, κ.λ.π) και βεβαίως να μην συμμετάσχει στον αποχαιρετισμό του πατέρα, με τα άλλα μέλη της οικογένειας του (υπάρχουν και δύο παιδιά μεγαλύτερα 15 και 17 ετών).

Άλλοι την συμβούλευαν να μη το κοινοποιήσει γιατί είναι πολύ μικρό παιδί και δεν θα άντεχε στη σκηνή να δει τον μπαμπά του νεκρό, κάποιοι πως έπρεπε να το πει με τρόπο, κάποιοι άλλοι να του πει ένα ψέμα - ότι αρρώστησε ξαφνικά και είναι στο Νοσοκομείο και αργότερα σιγά-σιγά να μάθει την αλήθεια, κ.λ.π. 

Μπορεί ν’ αντιληφθεί ο καθένας μας, σε τι ψυχολογική κατάσταση βρέθηκε η μητέρα, που πέραν της συναισθηματικής φόρτισης για το θάνατο του συζύγου της, θα έπρεπε να διαχειριστεί (με ψυχραιμία και ηρεμία;) και αυτό το λεπτό ζήτημα, που έχει να κάνει με την ενημέρωση ή μη, του γυιού της για την απώλεια του πατέρα του.

Πριν αναφερθούμε  στο τρόπο διαχείρισης σε τέτοιες περιπτώσεις, ας δούμε πως αντιλαμβάνεται το παιδί,  ένα τόσο επώδυνο γεγονός και πως το βιώνει, ανάλογα με την ηλικία του.

Ο θάνατος του γονιού είναι πάντα μια θλιβερή στιγμή, ωστόσο είναι πιο δύσκολο να την αποδεχτούμε όταν αυτός συμβαίνει «πρόωρα» και σε μια ευαίσθητη για εμάς ηλικία.

       Όταν το παιδί χάνει τον ένα από τους δύο γονείς του, έρχεται αντιμέτωπο με μία τραυματική και στρεσογόνο κατάσταση, με μια συγκλονιστική αλλαγή που αφορά όλη του τη ζωή.

        Κάθε παιδί αντιδρά με το δικό του τρόπο, ο οποίος εκφράζεται περισσότερο μέσα από έργα και συμπεριφορές. Είναι καλό να θυμόμαστε πως τα παιδιά θρηνούν διαφορετικά από ότι οι ενήλικες, συνήθως κατά διαστήματα, με ζωγραφιές ή μέσα από το παιχνίδι.

Πως κατανοεί το παιδί την έννοια του θανάτου; 

        Η ηλικία που είναι το παιδί διαμορφώνει ως ένα βαθμό, την αντίδραση και κατανόηση του ως προς το πένθος. Ο J.Piaget (1926) έχει αποδείξει ότι το παιδί, για να αφομοιώσει πλήρως την έννοια του θανάτου, πρέπει να φτάσει στην ηλικία των 7-8 ετών, ηλικία όπου θα έχει κατακτήσει τις δύο απαραίτητες έννοιες, της ολότητας και της μη αντιστρεψιμότητας.

      Τα παιδιά, λοιπόν, προσχολικής ηλικίας (3-6 ετών) αντιλαμβάνονται την απουσία ενός σημαντικού προσώπου από το περιβάλλον τους, αλλά δεν κατανοούν ότι ο θάνατος είναι ένα οριστικό γεγονός. Πι­στεύουν ότι αυτός που πέθανε μπορεί να επιστρέψει ή ότι εξα­κολουθεί να ζει, να σκέπτεται και να αισθάνεται εκεί που βρί­σκεται.

        Αντίθετα, τα παιδιά σχολικής ηλικίας (7-11 ετών) κατανοούν ότι ο θάνατος είναι ένα μη αναστρέψιμο γεγονός, αλλά θεωρούν ότι συμβαίνει μόνο στους άλλους. Επειδή η ιδέα της μονιμότητας του θανάτου τους δημιουργεί απέχθεια, αναπαριστούν το θάνατο σαν μια πραγματικότητα μακριά από τα ίδια (π.χ αναφέρονται σε αυτόν ως σκελετό, φάντασμα, άγγελο). 

      Τέλος, οι έφηβοι αντιλαμβάνονται το θάνατο ως ένα τελεσίδικο, οικουμενικό γεγονός συνειδητοποιώντας ότι όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί  και βρίσκονται σε θέση να δώσουν μεταφυσικές και συμβολικές ερμηνείες στο θάνατο.

Πως εκφράζεται η θλίψη στα παιδιά;

     Τα παιδιά εκφράζουν τη θλίψη τους κυρίως ανά διαστήματα. Επειδή δεν μπορούν να αντέξουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα τα οδυνηρά συναισθήματα, «μεταπηδούν» εύκολα από την έντονη θλίψη και απομόνωση στη χαρά και το παιχνίδι, δίνοντας την εντύπωση ενός ασταθούς χαρακτήρα. 

 

         Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι εκφράζουν το θρήνο τους μέσα από το παιχνίδι, τις ζωγραφιές, τις αλλαγές στο συναίσθημα (ξεσπάσματα θυμού ή κλάματος για ασήμαντο λόγο, έντονοι φόβοι   αποχωρισμού αγαπημένων προσώπων), στη συμπεριφορά (μείωση της απόδοσης στο σχολείο, εσωστρέφεια, επιθετικότητα), στον ύπνο (εφιάλτες, αϋπνίες), στη διατροφή (χαμηλή όρεξη). 

 

         Εξίσου συχνά είναι και τα σωματικά συμπτώματα (κεφαλαλγίες, στομαχικές διαταραχές). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Corr (1998),τα παιδιά «μιλούν» και εκφράζουν όσα δεν ξέρουν να πουν ακόμα και μέσα από το ίδιο τους το σώμα.

        Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι συναισθηματικές αντιδράσεις που θα εκδηλώσουν τα παιδιά εξαρτώνται από παράγοντες όπως η αιτία θανάτου του γονέα, οι αντιδράσεις του γονιού που ζει, το υποστηρικτικό δίκτυο της οικογένειας, την ίδια ιδιοσυγκρασία του παιδιού και την ηλικία του. 

      

       Συγκεκριμένα, όταν το παιδί είναι 7-9 ετών, είναι πιο πιθανό να βιώσει αισθήματα ενοχής, συμπτώματα κατάθλιψης και να προσπαθήσει να κρύψει τον πόνο του πίσω από προκλητικές συμπεριφορές.

      Στην προεφηβική ηλικία, έχει παρατηρηθεί ότι τα περισσότερα παιδιά εκδηλώνουν ένα άγχος εγκατάλειψης, που εμφανίζεται ως μια τάση έντονης προσκόλλησης στον γονέα που του απέμεινε. 

     Στην εφηβική ηλικία, τα πράγματα δυσκολεύουν, καθώς ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου προκαλεί μια αληθινή εξέγερση, η οποία προσδίδει ακόμα δραματικότερη χροιά στην ερώτηση του εφήβου: «Γιατί;». Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στους εφήβους που βιώνουν μια τέτοια σοβαρή απώλεια, είναι η κατάθλιψή ή οι αυτοκτονικές τάσεις.

        Στο 2ο Μέρος θα αναφερθούμε  στο το πως ενημερώνουμε ένα παιδί για το θάνατο του γονέα του και πως μπορούμε να το στηρίξουμε, κατά την επεξεργασία του πένθους.

        Για να απαντήσουμε όμως στην ερώτηση εάν πρέπει να ενημερωθεί το παιδί , η απάντηση είναι ότι πρέπει να είμαστε ειλικρινείς και διάφανοι απέναντι στο παιδί και η ενημέρωση να γίνει άμεσα.

                                                                                                 Συνεχίζεται......

Πηγή:  www.google/ Παιδί και Πένθος.