Κορωνοϊός και πένθος: Από την άρνηση στην αποδοχή

Γράφει: Ο Γεράσιμος Σαλτός, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής

Κάθε δοκιμασία ή απώλεια που έρχεται να προστεθεί στη ζωή σου, σε πιάνει απροετοίμαστο και αρχικά λειτουργείς υπό καθεστώς «σοκ».

 

Η πρώτη σου σκέψη είναι ότι δεν συμβαίνει αυτό σε σένα, δεν μπορεί να συμβαίνει, κάποιο λάθος θα έχει γίνει.  

 Πείθεις -ασυνείδητα- τον εαυτό σου ότι τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται, αγνοείς τα σημάδια που σου εμφανίζονται μπροστά σου, αποστρέφεις το πρόσωπό σου με αδιαφορία και φυσικότητα από το γεγονός, ενισχύεις τη ψευδαίσθησή σου παραμένοντας απαθής και ουδέτερος και απλα το αρνείσαι. 

Δείχνεις ψύχραιμος και αποστασιοποιημένος από τα συμβαίνοντα. Αν δεν το έχεις αντιληφθεί, ήδη βιώνεις το πρώτο στάδιο του πένθους.

 

Υπ’ αυτό το πρίσμα, κάτι αντίστοιχο σου συνέβει και με την πανδημία από τον «Κορωνοϊό». 

Το κράτος στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τον θανατηφόρο ιό, έλαβε μια σειρά αυστηρών μέτρων, μεταξύ των οποίων είναι ο περιορισμός στην οικία σου, η αδειοδότηση/έγκριση από κρατικούς φορείς για τις καθημερινές σου κινήσεις, η απαγόρευση οικογενειακών εκδηλώσεων ή συμμετοχής σε κάθε είδους λειτουργιών και ιεροπραξιών σε όλους τους χώρους θρησκευτικής λατρείας, κ.α. κάτι που είναι πρωτόγνωρο για σένα, μια νέα πραγματικότητα που -αν μη τι άλλο- σε φέρνει αντιμέτωπο με τη στέρηση της ελευθερίας σου και την απώλεια ελέγχου της ζωής σου.  

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο των εξελίξεων και νέων συνθηκών, αγαπητέ μου φίλε ή φίλη, καλείσαι να διαχειριστείς μια «απώλεια».

 

Η ψυχίατρος Elisabeth Kübler-Ross (1969)1, βασισμένη σε μελέτες γύρω από τα συναισθήματα ασθενών με ανίατες αρρώστιες, άρχισε να μιλάει για στάδια στο πένθος, ενώ αργότερα παρατήρησε ότι αυτά τα στάδια τα περνάμε και σε άλλες φάσεις της ζωής μας, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου μας προσώπου, η απώλεια του κατοικίδιού μας, μία ανίατη ασθένεια που σηματοδοτεί την απώλεια της υγείας μας, ένας` χωρισμός και η απώλεια των ονείρων μας, μια απόλυση από την δουλειά μας, η έκτιση ποινής σε φυλακή και γενικότερα οτιδήποτε εμπεριέχει απώλεια.

 

Τα στάδια χαρακτηρίζονται από συναισθηματικές εναλλαγές και μεταπτώσεις και ο/η πενθών/ούσα βιώνει μια αλληλουχία αντιφατικών και επώδυνων συναισθημάτων.  

Μετά από αυτή τη μικρή παρένθεση περί σταδίων του πένθους, ας επανέλθουμε στην κατάσταση που βιώνουμε ως άτομα και κοινωνία, στη παρούσα συγκυρία.

Η ιδέα ότι σου έχουν στερήσει την ελευθερία σου σε θυμώνει αφάνταστα και αντιδράς σπασμωδικά και ανεξέλεγκτα, βρίζοντας όποιον θεωρείς υπέυθυνο γι’ αυτόν τον εγκλεισμό, οργίζεσαι κάθε φορά που ζητάς έγκριση να βγεις από το σπίτι σου κι από την άλλη νοιώθεις ενοχές που δεν εκτιμούσες όσο έπρεπε την παλιά ζωή σου καθώς υποβόσκει κι ένας αδιόρατος φόβος για τη νέα πραγματικότητά σου, που φαντάζει σκοτεινή και αβέβαιη. 

 

Κλεισμένος/η μέσα στο σπίτι σου με τα μέσα ενημερώσεως να σε πυρπολούν επί 24ώρου βάσεως, με εικόνες θανάτου, με στατιστικές και αριθμούς προσβληθέντων από τον ιό -που όλο και αυξάνονται- και με δυσοίωνες προβλέψεις και εξελίξεις για το εγγύς μέλλον, καταλαμβάνεσαι από σύγχυση και ταραχή και είναι αναμενόμενο να δυσκολεύεσαι να εκτιμήσεις ψύχραιμα και ήρεμα την πληθώρα των πληροφοριών. 

Μες την ταραχή σου αναπηδά και η ανασφάλεια για την επιβίωσή σου καθώς και η διαπίστωση ότι τελικά στη ζωή τίποτε δεν είναι δεδομένο (δεν το γνώριζες;). Όλα αυτά τα συναισθήματα και οι σκέψεις, αποτελούν και τον καμβά του δευτέρου σταδίου του πένθους σου.

 

Με το καιρό καταλαγιάζει ο θυμός και αρχίζει η διαδικασία επεξεργασίας των πληροφοριών σε πιο ήρεμους και λογικούς τόνους.  

Η αντίληψή σου σε κατευθύνει στη συνειδητοποίηση της κρίσιμης κατάστασης που εγκυμονεί κινδύνους απώλειας τόσο της υγείας σου όσο και των αγαπημένων σου και αναπηδά ο φόβος (άγχος) της επιβίωσης και επιλέγεις συνειδητά πια, να σταθείς στο ύψος των περιστάσεων, να αναλάβεις τις ευθύνες σου και να συμμορφωθείς με ό,τι κρίνεται αναγκαίο. Το στάδιο αυτό αναφέρεται ως το στάδιο της Διαπραγμάτευσης.

Στο επόμενο στάδιο θα βιώσεις το συναίσθημα της θλίψης (Κατάθλιψη) για πολλά και επώδυνα πράγματα που συνέβησαν και που συμβαίνουν αλλά και ανυσυχία για ό,τι ενδέχεται να συμβεί. Θα νοιώσεις θλίψη για τους ανθρώπους που χάθηκαν τόσο άδικα, γι’ αυτούς που κινδυνεύουν -νοσηλευόμενοι σε εντατικές Νοσοκομείων- να χάσουν τη ζωή τους, για την αδυναμία -γενικότερα- του ανθρώπου να αντιμετωπίσει -τέτοιου είδους- απρόβλεπτες καταστάσεις της ζωής, για τις επιπτώσεις (κοινωνικές, οικονομικές, κ.λ.π) από αυτή την πανδημία, κ.α. 
 

Στο τελευταίο στάδιο κι αφού έχει κάνει το κύκλο της η θλίψη, τη διαδέχεται η συνειδητοποίηση στο ότι δεν μπορείς να κάνεις καμμία παρέμβαση και να αλλάξεις τα πράγματα. 

Όσο και ν’ αντισταθείς στη ροή της ζωής, όσο κι αν προσπαθήσεις να επαναφέρεις τις συνθήκες στην αρχική τους μορφή, είναι αδύνατο κι όσο επιμένεις, αυτό που θα καταφέρνεις είναι να βυθιζεσαι όλο και πιο πολύ στην ανημπόρια και απελπισία. 
 

Έφτασε λοιπόν η ώρα της υπέρβασης και διεύρυνσης της αυτογνωσίας σου, με άλλα λόγια της περαιτέρω ωριμότητάς σου. 
  

Με μια πιο αισιόδοξη πια οπτική στοχάζεσαι πως η ζωή συνεχίζεται, ανασυντάσσεις τις δυνάμεις σου, ξυπνάς χαμογελώντας που είσαι υγιής, νοιώθεις ευγνωμοσύνη που έχεις μια στέγη, τροφή, ρούχα και ανθρώπους που σε νοιάζονται. Βλέπεις πια τη νέα κατάσταση, ως πρόκληση για μια νέα ευκαιρία ζωής. 
 

Η ζωή είναι έτσι δομημένη που ό,τι κι αν έρχεται δεν μένει ποτέ σταθερό.

Όλα αλλάζουν και κάθε τι που τώρα σε στεναχώρησε αύριο θα το βλέπεις σαν ένα γεγονός που σε εξέλλιξε, που σε έκανε να εκτιμήσεις πράγματα που μέχρι πρότινος (ίσως;) δεν τους έδινες σημασία.

Όλα είναι μες τη ζωή κι όλα κάποια στιγμή τελειώνουν κι αρχίζουν άλλα, αυτό εξάλλου είναι η ζωή.

Και όταν όλο αυτό τελειώσει, κάθησε κάπου μόνος, δίπλα στη θάλασσα ή στην κορφή ενός βουνού, κοντά στη φύση...και σκέψου τι σε δίδαξε, τι σου πήρε και τι σου έδωσε, τι σε πόνεσε, τι δεν θα ξαναδείς και τι καινούργιο αχνοφαίνεται ότι έρχεται...και νάσαι σίγουρος, ότι γυρίζοντας στο σπίτι σου, δεν θα είσαι ποτέ ξανά ο ίδιος.

.............................

1. Elisabeth Kübler-Ross., «On Death and Dying»., New York : The Macmillan Company, 1969.

                             Να είστε πάντα υγιείς, δυνατοί κι εμπνευσμένοι.