Τελευταία Άρθρα

Τρίτη 12 Αυγούστου 2014

Η «σοφία» είναι χαρακτηριστικό των μεγάλων ή και των νέων ανθρώπων;


Ακούμε συχνά να λένε ότι η σοφία είναι ίδιον κάποιων πολύ ξεχωριστών και σπάνιων - πάντα ηλικιωμένων - ανθρώπων, τους οποίους μάλιστα  σε ένα «πλαίσιο ζυγαριάς»  τους τοποθετούμε πάρα πολύ ψηλά σε ότι αφορά το δικό μας επίπεδο και σε έναν κόσμο σχεδόν άπιαστο, που απέχει έτη φωτός από το δικό μας.

Στο ερώτημα  εάν « Η σοφία μπορεί να χαρακτηρίζει έναν νέο άνθρωπο», μάλλον  η απάντηση που θα δίναμε είναι αρνητική.

Αλήθεια έτσι έχουν τα πράγματα; Η προσέγγιση της ψυχολογίας πάνω σ’ αυτό το θέμα  είναι κάπως διαφορετική.  Σύμφωνα με αυτήν, κάθε άνθρωπος ανεξαρτήτου ηλικίας (ακόμα και ο πιο νέος), με την προϋπόθεση ότι έχει επίγνωση (αυτογνωσία) των ιδιαίτερων ικανοτήτων και δυνατοτήτων του, μπορεί να καλλιεργήσει τη δική του σοφία και να βρίσκεται σε μια διαρκή εξελικτική πορεία, που αποτέλεσμα αυτής, είναι η συσσώρευση σοφίας και η εναρμόνιση σκέψεων και συναισθημάτων με την πραγματικότητα της ζωής.

Η προσωπικότητα  σε ποια ηλικία ολοκληρώνεται;

Η  ζωή κάθε ανθρώπου μοιάζει με ένα βαθύ και μακρύ ποτάμι που στο ξεκίνημα της πορείας του κυλάει ορμητικά και έχει τη δύναμη να συμπαρασύρει τα πάντα γύρω του, αλλά όσο προχωράει, τόσο πιο ήρεμο γίνεται.  

Η περίοδος της νεαρής ηλικίας  χαρακτηρίζεται από  ένταση και ορμή και όλοι μας την ερμηνεύουμε ως παρορμητικότητα, ανωριμότητα, επιπολαιότητα και ανεπάρκεια σε ότι αφορά την  αντιμετώπιση της ζωής.

Επίσης πιστεύεται ότι, η προσωπικότητα ενός ανθρώπου δεν έχει διαμορφωθεί ακόμη και μέχρι το 25ο -30ο έτος της ηλικίας του, ότι ακόμα αναπτύσσεται  και ως εκ τούτου οι νέοι άνθρωποι δεν είναι αρκετά ώριμοι, ούτε  κατασταλαγμένοι  και  ίσως όχι και τόσο αξιόπιστοι. Αυτό ως ένα βαθμό μπορεί να ισχύει (πάντως παίζουν ρόλο τόσο η κληρονομικότητα όσο και τα πρώιμα βιώματα και εμπειρίες). 

Σύμφωνα με έρευνες, η δομή της προσωπικότητας ολοκληρώνεται γύρω στο 12ο έτος της ηλικίας του ανθρώπου.

Πως μεταφράζεται αυτό; Η προσωπικότητα, ορίζεται σχηματικά από ένα σύνολο πέντε(5) βασικών γενικών ιδιοτήτων που υποδιαιρούνται όμως σε μικρότερες κατηγορίες με πολλές επιμέρους αποχρώσεις και εκφάνσεις. (Στη βιβλιογραφία αναφέρονται ως «big five»).

Αυτές  οι ιδιότητες είναι:

- H συναισθηματικότητα (ευερεθιστότητα, φόβος, ζήλια, συστολή, παρορμητικότητα, θυμός, θλίψη, αγάπη,  κλπ.).
- H ευσυνειδησία (αυτοπειθαρχία, υπευθυνότητα, φιλοδοξία, στοχαστικότητα κλπ.).
- H προσαρμοστικότητα (εμπιστοσύνη, αλτρουισμός, υποχωρητικότητα, σεμνότητα κλπ.).
- H δεκτικότητα (ανοιχτοσύνη) σε νέες εμπειρίες (αξίες, αρχές, ιδέες, φαντασία, αισθητική, κλπ.).
-  H εξωστρέφεια (κοινωνικότητα, εγκαρδιότητα, δραστηριότητα, περιέργεια κλπ.).

Tι εννοούμε όταν μιλάμε για σοφία;

H σοφία, δεν είναι κάτι αφηρημένο ή μυθικό.  H πραγματική και ουσιαστική διάσταση της σοφίας αναφέρεται στην ικανότητα εσωτερικής κινητοποίησης ώστε με ευελιξία, ψυχραιμία και τόλμη ν’ αντιμετωπίζουμε τα διάφορα συμβάντα της ζωής, διατηρώντας ταυτόχρονα, την αυτοπεποίθησή μας, την πίστη μας και κατ’ επέκταση την προσωπική μας ακεραιότητα.

Γι’ αυτό όταν οι άνθρωποι ανεξαρτήτως ηλικίας, μιλήσουν για σοφία αναφέρονται στο τρόπο αντιμετώπισης των διαφόρων καταστάσεων της ζωής τους. Επί παραδείγματι, λένε: «Κινήθηκα πολύ σοφά..στην τάδε κατάσταση…» ή « Πόσο σοφά μίλησες…..  και χειρίστηκες την αναποδιά που μας έτυχε!!!), κ.λ.π.
  
Πως λειτουργούν οι «big five»…μέχρι το 25ο έτος ;

Με το ξεκίνημα της εφηβείας οι 5 βασικές ιδιότητες που προαναφέραμε ήδη έχουν «απλωθεί» και έχει κατά κάποιο τρόπο  ολοκληρωθεί η διαδικασία «καταμερισμού».

Στη  συνέχεια, σύμφωνα πάντα με έρευνες, κυρίως μεταξύ 16 και 30 ετών, οι «big five» με τις επιμέρους εκφάνσεις τους, μειώνονται ή αυξάνονται, αναλόγως των αναγκών και απαιτήσεων  της ηλικίας.

Στη πράξη παρατηρούμε ότι με την είσοδο στην ενήλικη ζωή (τέλος εφηβείας), τα άτομα γίνονται όλο και πιο σταθερά σε  συναισθηματικό επίπεδο, ανοιχτά σε νέες εμπειρίες, πιο ευσυνείδητα και επιδεικνύουν ικανότητες προσαρμογής στις διάφορες καταστάσεις που παρουσιάζονται. Χαρακτηρίζονται από  δεκτικότητα που  όμως κοντά  στο  25Ο έτος, βαίνει  μειούμενο. 

Ας δούμε όμως τι συμβαίνει  κατά την περίοδο, ανάμεσα  στο 18ο  και στο 25ο έτος  περίπου.

Κατά την περίοδο αυτή, οι νέοι βρίσκονται σε διαδικασία αναζήτησης και μάθησης. Δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους, εκτός σπιτιού -στην κοινωνία- προσπαθώντας να βρουν την προσωπική τους θέση μέσα στον κόσμο, βιώνουν τη ζωή πιο απαιτητική (απ’ ότι είχαν συνηθίσει όταν βρίσκονταν μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο), αλλά και πιο ενδιαφέρουσα, γιατί «αποπνέει» ένα κύμα ελευθερίας και αυτονομίας.
   
Η πρόκληση είναι ζωντανή μπροστά στα μάτια τους κι αυτή η αίσθηση, που εκλαμβάνεται σαν ένα δυνατό «ερέθισμα», έχει σαν αποτέλεσμα να ενεργοποιεί κάποιες ιδιότητες περισσότερο από άλλες.

Ο «νεοσσός» ενήλικας μπαίνει στο παιχνίδι της εξερεύνησης του κόσμου που ανοίγεται μπροστά του, επιδιώκει να αποκτήσει νέες γνώσεις και δεξιότητες, αναπτύσσει τις εγγενείς δυνατότητές του,  διευρύνει το κοινωνικό του κύκλο δημιουργώντας νέες σχέσεις, ψάχνει για σύντροφο και γενικά οργανώνει  ο/η  ίδιος  τη ζωή του/ης.

  
Βαδίζοντας προς την  ενηλικίωση….

Στο δρόμο για την κατάκτηση της ενήλικης ζωής, έχουμε μία πληθώρα εναλλασσόμενων  καταστάσεων όπου όμως η εμπλοκή του ατόμου σ’ αυτές, χαρακτηρίζεται από ρευστότητα και αστάθεια συναισθημάτων και συμπεριφοράς.

Σε όλες αυτές τις διαδικασίες εξέλιξηςανάπτυξης και διαφοροποίησης, επέρχονται στο άτομο αλλαγές, σε σύγκριση όμως με τους συνομηλίκους του παραμένει πιστό στην προσωπικότητά του.

αλλαγές  αναφέρονται στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται και παρουσιάζει τον εαυτό του, στον τρόπο σκέψης και ερμηνείας των διαφόρων καταστάσεων, γεγονότων, κ.λ.π  και όχι στην ίδια την προσωπικότητα  και τη δομή της.


Το ευ ζην…δείχνει σοφία

Η έννοια της «σοφίας»  εμπεριέχει την «τέχνη της ζωής», δηλ.  την δημιουργική ματιά που ρίχνει κάποιος/α σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του/ης, την ικανότητα ν’ αντιστέκεται στις αντίξοες ή  δύσκολες καταστάσεις, με πίστη και αισιοδοξία, να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις (επιλογή επαγγέλματος, συντρόφου, φίλων, κ,λ.π), με ηρεμία και καθαρό μυαλό, ν’ αντιμετωπίζει δυσάρεστα και επώδυνα γεγονότα (χωρισμός, θάνατος, συγκρούσεις, κ.λ.π), με περίσκεψη και ωριμότητα.

Επίσης να επεξεργάζεται και ν’ αναγνωρίζει τα συναισθήματά του/της με τη συναισθηματική νοημοσύνη (ευφυΐα καρδιάς)- που είναι επίκτητη, δηλ. διδάσκεται και γενικά να διαχειρίζεται τα θέματα που ανακύπτουν μέσα στη ζωή (επιθετικές συμπεριφορές, διατήρηση ψυχικής ισορροπίας διαπαιδαγώγηση παιδιών, κ.λ.π ), με την πεποίθηση ότι όλα τα προβλήματα έχουν τη λύση τους και αν κάθε πράξη μας είναι επενδυμένη με Αγάπη, ευσπλαχνία και αποδοχή, τα αποτελέσματα -κατά βάση- βαίνουν προς όφελός μας.

Aυτή τη δυνατότητα για το «ευ ζην» ή αλλιώς την «τέχνη ζωής»,  την έχουν δυνητικά όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτου ηλικίας και είναι ανάλογη τόσο της εμπλοκής τους σε θέματα που άπτονται επίλυσης με δυναμική παρουσία αυτών όσο και των δυσκολιών που καλούνται ν’ αντιμετωπίζουν σε κάθε φάση της ζωής τους. 


Ίσως είναι σημαντικό, τόσο για τους ίδιους τους νέους ενηλίκους όσο και για τους πιο μεγάλους, να αναγνωρίσουν, να δεχτούν και να εκτιμήσουν τη «σοφία» της δύσκολης αυτής ηλικίας.

Η αξία των πρώιμων εμπειριών

Ενώ οι μεγαλύτεροι ενήλικες την απόκτηση γνώσεων, τη διατήρηση (αν-) ισορροπιών και την ανεκτικότητα απέναντι σε ανθρώπους, ιδέες και επιλογές την εκλαμβάνουν ως έκφραση σοφίας, οι έφηβοι θεωρούν ότι έπραξαν με σοφό τρόπο  κυρίως σε περιπτώσεις όπου προσέφεραν ενσυναίσθηση, κατανόηση και συμπαράσταση για τους γύρω τους και οι νέοι ενήλικοι αξιολογούν ως σοφή τη συμπεριφορά τους όταν ενεργούν με αυτάρκεια, υπευθυνότητα και αυτοπεποίθηση, ιδιότητες ιδιαίτερα χρήσιμες όταν πρέπει κανείς να διερευνήσει και να πραγματοποιήσει τις δικές του αξίες και τους δικούς του στόχους.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι, σε γενικές γραμμές, (πάντα βεβαίως με την   προϋπόθεση ότι είμαστε σωματικά, πνευματικά και ψυχικά υγιείς), σε κάθε φάση της ζωής μας είμαστε οπλισμένοι με μία δόση «τέχνης της ζωής», η οποία μας επιτρέπει να αντεπεξέλθουμε στις διάφορες δυσκολίες που παρουσιάζονται.

Είναι σημαντικό  πάντως  να μην επαναπαυόμαστε στη «σοφία» που ήδη έχουμε αποκτήσει, στην αυτοπεποίθηση (αυτοαξία) και την αυτονομία  που μπορεί να νιώθουμε.

Είναι γεγονός πάντως ότι όσο πιο νωρίς αρχίζει ένας νέος άνθρωπος να αποκτά εμπειρίες και γνώσεις από πολλούς τομείς της ζωής, τόσο περισσότερο τον βοηθά αυτός ο «πλούτος» στην πραγματοποίηση των στόχων του και στο να είναι λιγότερο ευάλωτος και περισσότερο σταθερός στις αναπόφευκτες ματαιώσεις και απογοητεύσεις που  επιφυλάσσει η ζωή στον καθένα.
  
Η πείρα της κάθε ηλικίας είναι αρκετή για την επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε…αρκεί να είμαστε «ανοικτοί» στους ανθρώπους και στις εμπειρίες

Σε όλες τις φάσεις της ζωής μας πάντα βρίσκονται γύρω μας άνθρωποι, (γονείς, δάσκαλοι, αδέλφια, φίλοι, σύντροφοι, συνάδελφοι, κ.λ.π) που είναι ανεκτίμητα δώρα για την αξιοποίηση των βιωμάτων μας.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να είμαστε «ανοιχτοί» σε κάθε εμπειρία και να έχουμε  εμπιστοσύνη  τόσο σ’ εμάς τους ίδιους όσο και στους ανθρώπους που μας περιβάλλουν.

Η επικοινωνία, η ενεργητική ακρόαση, η επεξεργασία  αυτών που ακούσαμε ή ανέκυψαν από μια συζήτηση, η ειλικρινής εκτίμηση της αυτοεικόνας μας και η αναγνώριση των συναισθημάτων μας, είναι κάποιοι από τους παράγοντες που βοηθούν στην εξέλιξή μας και στην διεύρυνση της αυτογνωσίας μας, με άλλα λόγια στην πρόσθεση «σοφίας».

Σε κάθε ηλικία, λοιπόν, έχουμε όση «πείρα» χρειάζεται για εκείνη τη στιγμή της ζωής μας, αρκεί να είμαστε, όπως προαναφέραμε, έτοιμοι να εκτιμήσουμε και να αξιοποιήσουμε τις καταστάσεις και τους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μας.

Ένα πράγμα που θα πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι οι άνθρωποι είναι πιο αποτελεσματικοί όταν «επενδύουν» τις δυνατότητές τους στην κατάλληλη στιγμή, είτε πρόκειται για την επιλογή επαγγέλματος, την καριέρα ή την οικογένεια.

Αντίθετα, μπορεί να είναι σε διάφορα επίπεδα επώδυνο(ψυχικά, σωματικά, κ.λ.π),  όταν κάποιος ενεργοποιείται σε χρόνο που δεν έχει ωριμάσει ακόμα ή όταν ο χρόνος έχει πια περάσει.

Εν κατακλείδι, η σοφία δεν είναι προνόμιο μόνο των «μεγάλων» ανθρώπων, μπορεί κάλλιστα να διακρίνει και ένα παιδί.

Θα ήθελα να κλείσω με μια προσωπική μου εμπειρία, που αν και ήταν πολύ επώδυνη, μου έδειξε καθαρά την αλήθεια των όσων αναφέραμε αλλά και με δίδαξε σε τέτοιο βαθμό, που αν δεν είχα εμπλακεί, ίσως και να μην είχα την τύχη και ευλογία να τη βιώσω. 

Πριν 3 χρόνια περίπου γνωρίστηκα με μια οικογένεια που το μικρότερο παιδί (8 ετών) – ο Π.- ήταν στα τελευταία στάδια του καρκίνου. Εγώ μία φορά την εβδομάδα «έβλεπα» τη μητέρα-(κάποιες φορές και όλη την οικογένεια). 

Εκεί λοιπόν γνώρισα και τον Π.  Αν και 8 ετών, όταν μιλούσε ένοιωθες ότι άκουγες έναν μεγάλο άνθρωπο, ένα «σοφό» παιδί. Και έτσι ήταν στην πραγματικότητα. Το εντυπωσιακό δε, ήταν ότι συνεχώς είτε με κάποια λόγια του, είτε με τις πράξεις του, ο Π. δίδασκε. Ίσως να ακούγεται υπερβολικό  ή αδιανόητο, αλλά ειδικά οι «δικοί» του μάθανε πολλά πράγματα απ’ τον Π, τους έκανε συνεχώς «δώρα» και κοντά σ’ αυτούς και σε μένα.

Την τελευταία ημέρα που τον χαιρετήσαμε (γνώριζε ότι θα φύγει και μας το επικοινώνησε) μας δίδαξε την γενναιότητα και τη αξιοπρέπεια μπροστά στο θάνατο. Και ήταν μόλις 8 ετών. Αν αυτό δεν είναι σοφία, δεν ξέρω ειλικρινά πώς να το χαρακτηρίσω…..

Να είστε όλοι/ες υγιείς και αισιόδοξοι….καλή δύναμη!!!

Υ.Γ. Το άρθρο αυτό αφιερώνεται στον μικρό μου φίλο Παναγιώτη.


Πηγή: www. google/ Η Σοφία της Ζωής.

                              

                                

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου